Orzeczenie o alimentach na rzecz dziecka należy, zgodnie z art. 58 § 1 k.r.o., do obligatoryjnej kognicji sądu rozwodowego.
Sąd z urzędu orzeka o alimentach nawet wtedy, gdy małżonkowie zawarli umowę co do realizacji obowiązku alimentacyjnego lub też jeżeli przed wniesieniem pozwu rozwodowego mąż dobrowolnie płacił alimenty na rzecz dziecka. Powyższa uwaga dotyczy także sytuacji, kiedy alimenty są płacone na podstawie ugody zawartej przed sądem zagranicznym (uchwała SN z 12.04.1990 r., III CZP 12/90, OSP 1990/11–12, poz. 371). Jeżeli alimenty na rzecz dziecka zostały zasądzone przed wniesieniem pozwu rozwodowego, sąd w razie zmiany okoliczności może zasądzić alimenty w nowej wysokości albo przywołać w sentencji orzeczenia wcześniejszy wyrok w sprawie alimentów (por. wyrok SN z 9.06.1975 r., III CRN 155/75, OSPiKA 1976/6, poz. 118). Konieczność orzeczenia o alimentach nie oznacza, że sąd nie powinien uwzględnić ustaleń małżonków zawartych w porozumieniu między nimi. Wprawdzie w art. 58 § 1 k.r.o. nie ma mowy o takim porozumieniu, należy jednak uznać, że nie ma przeszkód do zawarcia takiego porozumienia.
Pamiętać należy, że sąd w wyroku rozwodowym zasądza oddzielnie alimenty na rzecz każdego dziecka (por. orzeczenie SN z 30.01.1957 r., 4 CR 924/55, OSN 1958/1, poz. 22; PiP 1958/4, s. 662).
W uzasadnieniu uchwały z 24.02.2011 r., III CZP 134/10, LexPolonica nr 2466525, SN podkreślił, że: „Obowiązek alimentacyjny obok realizacji celu ekonomicznego, jakim jest zapewnienie uprawnionemu niezbędnych środków materialnych pozwalających zaspokoić jego potrzeby, służy kształtowaniu właściwych, z punktu widzenia powszechnie akceptowanych w społeczeństwie wzorców, zasad postępowania w rodzinie, wpływa na umocnienie łączących rodzinę więzi i kształtuje wzajemne relacje między jej członkami. Realizacja tych celów jest możliwa jedynie w relacji między osobami z kręgu uprawnionych i zobowiązanych do alimentacji, które określają przepisy Kodeksu rodzinnego opiekuńczego”.
Kkoszty utrzymania dziecka powinny zostać rozłożone na oboje rodziców. Z ważnych powodów sąd może jednak zwolnić jedno z rodziców od kosztów utrzymania dziecka (por. orzeczenie SN z 10.10.1950 r., C 300/50, J. Gudowski, Kodeks…, s. 233). Koszty rodzica, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej i z którym przebywa na stałe dziecko, przybierają w wyroku rozwodowym postać opisową, przez wskazanie, że będą one ponoszone w naturze i w osobistych staraniach o wychowanie dziecka (por. orzeczenie SN z 28.08.1951 r., C 154/51, OSN 1952/3, poz. 69). Brzmienie art. 58 § 1 k.r.o. wskazuje jednak, że sąd ma obowiązek orzeczenia, „w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka”. Sąd musi zatem określić sposób realizacji obowiązku utrzymania i wychowania dziecka przez każdego z rozwodzących się rodziców.