Zasiedzenie jest szczególnym sposobem pierwotnego nabycia własności wskutek wieloletniego posiadania samoistnego rzeczy. W sprawie o stwierdzenie nabycia własności w drodze zasiedzenia sąd ma obowiązek ocenić, czy zostały spełnione przesłanki warunkujące, że w określonej dacie nastąpił skutek w postaci nabycia własności przez posiadacza. Stosownie do treści art. 172 kc posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, zaś po upływie lat trzydziestu nabywa on własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Taki stan prawny w tym zakresie obowiązuje od dnia 1 października 1990 roku, podczas gdy przed tą datą dla nabycia własności nieruchomości w złej wierze wystarczał okres lat dwudziestu, zaś w dobrej wierze lat dziesięciu.
W świetle powołanego przepisu do nabycia w drodze zasiedzenia prawa własności nieruchomości konieczne jest kumulatywne ziszczenie się dwóch przesłanek: samoistnego posiadania oraz upływu odpowiedniego okresu czasu, którego długotrwałość zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza. Posiadanie samoistne, jak wynika z dyspozycji art. 336 kc charakteryzuje się tym, że posiadacz włada rzeczą w takim zakresie, jak to czyni właściciel. Koniecznym jest takie wykonywanie (lub możność wykonywania) przez posiadacza czynności faktycznych, które wskazują samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa. Wszystkie dyspozycje posiadacza powinny swą treścią odpowiadać dyspozycjom właściciela. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1999 roku, I CKN 430/98, orzeczenie Sądu Najwyższego z 7 maja 1986 roku, III CRN 60/86).
Według panującego poglądu posiadanie samoistne musi obejmować więc dwa elementy: materialny w postaci faktycznego władztwa nad rzeczą (corpus) oraz psychiczny w postaci zamiaru władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). Zamiar ten musi być wyrażony przez okoliczności dostrzegalne dla innych osób, tym samym wskazujące na wolę wykonywania względem rzeczy prawa własności. Dla istnienia posiadania bowiem nie jest konieczne rzeczywiste korzystanie z rzeczy, lecz sama możność takiego korzystania rozumiana jako możliwość używania tej rzeczy, pobierania z niej pożytków, przekształcania lub nawet zniszczenia. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 1966 roku, III CR 108/66, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2010 roku, I CSK 586/09).
Przechodząc natomiast do kwalifikacji posiadania według kryterium dobrej lub złej wiary posiadacza w chwili uzyskania przez niego posiadania należy podkreślić, iż pozostawanie w dobrej wierze w chwili nabycia posiadania przesądza o stosowaniu krótszego – dwudziestoletniego terminu zasiedzenia. Dłuższy – trzydziestoletni termin zasiedzenia obowiązuje, gdy posiadacz pozostawał w złej wierze już w momencie nabywania posiadania.
Szczególną sytuacją jest nabycie w drodze zasiedzenia prawa własności ponad udział przysługujący zainteresowanemu w danej rzeczy.
W judykaturze ugruntowany jest pogląd, iż zamieszkiwanie w nieruchomości przez jej właściciela lub jednego ze współwłaścicieli wyklucza stwierdzenie zasiedzenia własności przez korzystającego z tej samej nieruchomości, za zgodą i wiedzą właścicieli, posiadacza, jeśli zostanie wykazane, że właściciel lub współwłaściciele nie ustąpił ze swego animus co do całości prawa, a zamanifestowane przez posiadacza czynności faktyczne nie wskazują na samodzielny, rzeczywisty i niezależny od woli innej osoby stan władztwa nad rzeczą. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2009 roku, I CSK 453/08, z dnia 16 września 2011 roku, IV CSK 642/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2009 roku, I CSK 453/08).
Niewykonywanie posiadania przez innych współwłaścicieli nie uprawnia samo przez się do wniosku, iż współwłaściciel posiadający przejmuje rzecz w samoistne posiadanie w zakresie ich uprawnień. Posiadanie właścicielskie całej rzeczy przez współwłaściciela niezbędne do zasiedzenia wymaga, żeby współwłaściciel żądający stwierdzenia zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela dał wyraz temu, że zmienił zakres swego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia z art. 206 kc. Skuteczność takiej zmiany wymaga, aby uczynił to jawnie, czyli zamanifestował ją w sposób widoczny dla współwłaściciela i otoczenia.